“Sapiens” đưa ra cái nhìn tổng quan về lịch sử loài người từ khi xuất hiện trên Trái Đất cho đến tận bây giờ và thậm chí là cả những dự đoán về tương lai. Cuốn sách bắt đầu từ thời kỳ Cách mạng Tư duy cách đây khoảng 70.000 năm, qua Cách mạng Nông nghiệp cách đây khoảng 12.000 năm, tiếp đó là sự hình thành của các đế chế con người cũng như sự phát triển của tôn giáo, kinh tế, chính trị, công nghệ và nghệ thuật.
Sơ lược về tác giả
Yuval Noah Harari là một nhà sử học, triết gia, và là giảng viên tại Bộ môn Lịch sử ở Đại học Hebrew ở Jerusalem. Ông sinh ngày 24 tháng 2 năm 1976 tại Haifa, Israel và được biết đến rộng rãi sau khi xuất bản cuốn sách “Sapiens: A Brief History of Humankind” vào năm 2014.
Harari đã được đào tạo tại Trường Đại học Oxford, nơi ông nhận được bằng tiến sĩ với chuyên ngành Lịch sử. Cùng với “Sapiens”, Harari cũng đã viết các cuốn sách tiếp theo với những vấn đề liên quan đến tương lai và sự phát triển của loài người như “Homo Deus: A Brief History of Tomorrow” (tiếng Việt: “Homo Deus: Lược Sử Về Tương Lai”), trong đó ông đặt câu hỏi về tương lai của con người trong thời đại của dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo; và “21 Lessons for the 21st Century” (tiếng Việt: “21 Bài Học Cho Thế Kỷ 21”), một cuốn sách tập trung vào các vấn đề hiện đại như công nghệ, chính trị, tôn giáo, và quan hệ quốc tế.
Các tác phẩm của Harari đề cập đến các chủ đề rộng lớn, bao gồm ảnh hưởng của lịch sử lên hệ thống xã hội hiện đại và thách thức mà nhân loại có thể phải đối mặt trong tương lai. Ông được biết đến với việc kết hợp kiến thức lịch sử với những vấn đề của thời đại, đưa ra những quan điểm gây tranh cãi và thúc đẩy mọi người suy nghĩ sâu sắc về thế giới xung quanh họ.
Harari cũng là một nhà báo chí và diễn giả tích cực, thường xuyên xuất hiện trong các sự kiện quốc tế và truyền thông để bàn luận về các vấn đề lịch sử và xã hội. Các công trình của ông đã gây ảnh hưởng đáng kể đối với cách mà công chúng hiểu về quá khứ và hiện tại của loài người.
Nội dung
Phần I: Cách mạng Tư duy (The Cognitive Revolution)
Phần I của sách “Sapiens: A Brief History of Humankind,” được gọi là “Cách Mạng Tư Duy,” mô tả giai đoạn lịch sử quan trọng khi Homo Sapiens bắt đầu vượt trội so với các loài vượn cổ khác và các loài Homo khác. Yuval Noah Harari đặc biệt chú ý đến những thay đổi về mặt tư duy đã cho phép con người chúng ta tạo ra văn hóa và xã hội phức tạp. Dưới đây là tóm tắt ngắn gọn cho mỗi chương trong phần này:
Động vật lạ kỳ (The Odd Animal)
Chương này mô tả hoàn cảnh khái quát về cách thức Homo Sapiens phát triển và trở thành loài động vật đặc biệt trên Trái Đất. Harari xem xét sự khác biệt giữa con người và các loài động vật khác, khám phá nguyên nhân khiến Sapiens có khả năng thống trị hành tinh.
Cây của tri thức (The Tree of Knowledge)
Harari giải thích sự phát triển của khả năng giao tiếp phức tạp ở Homo Sapiens, đặc biệt là khả năng tạo và chia sẻ kiến thức. Ông đề xuất rằng “Dấu hiệu Cách Mạng Tư Duy” không chỉ là việc làm công cụ hay học hỏi mà còn là kỹ năng truyền đạt thông tin về những thứ không hề tồn tại trực tiếp trong thực tế, như thần linh, quốc gia, hoặc các khái niệm hình thức.
Một ngày của Adam và Eva (A Day in the Life of Adam and Eve)
Ở chương này, Harari miêu tả cuộc sống hàng ngày của những người Homo Sapiens đầu tiên, so sánh với cuộc sống của con người hiện đại. Ông đề cập đến việc săn bắn, thu thập, và đặc biệt là vai trò của các giả thuyết về “chế độ ăn giả sử” và cách chúng ảnh hưởng đến cấu trúc xã hội của chúng ta ngày nay.
Đại địa hỏa! (The Big Bang)
Trong chương cuối cùng của phần này, Harari trình bày về “Đại Địa Hỏa” văn hóa - bậc thang đột ngột trong khả năng trí tuệ và văn hóa của Homo sapiens, cách mà nó tạo ra sự gia tăng vươn lên của loài người và sự mở rộng nhanh chóng trên toàn cầu. Ông kết luận rằng Cách mạng Tư Duy là yếu tố quyết định khiến Homo Sapiens phát triển từ một loài động vật không quan trọng thành chủng tộc mang tính cách mạng trên Trái Đất.
Phần II: Cách mạng Nông nghiệp (The Agricultural Revolution
Phần II của sách “Sapiens,” được gọi là “Cách Mạng Nông Nghiệp,” bàn luận về thời kỳ khoảng 12.000 năm trước, khi loài Homo Sapiens chuyển từ việc săn bắt hái lượm sang canh tác đất đai và chăn nuôi, điều này đã dẫn đến những thay đổi sâu sắc trong lối sống, xã hội, và môi trường. Dưới đây là tóm tắt ngắn gọn cho mỗi chương trong phần này:
Lịch sử lớn nhất thế giới (The Biggest Fraud in History)
Chương này đặt vấn đề liệu Cách mạng Nông nghiệp có thực sự mang lại lợi ích cho Homo Sapiens hay không. Harari đưa ra quan điểm rằng, mặc dù nông nghiệp tạo điều kiện cho sự tăng dân số và phát triển các xã hội phức tạp, nhưng nó cũng khiến mức sống và sức khỏe của con người giảm sút và dẫn đến sự bất bình đẳng và áp bức.
Xây đắp một mê cung (Building Pyramids)
Chương này tập trung vào việc xây dựng các xã hội phức tạp và thường trú nhờ vào nền nông nghiệp. Harari giải thích cách mà các hệ thống tin ngưỡng nhân tạo như thần thoại, tôn giáo và cấu trúc xã hội đóng vai trò trong việc giữ cấu trúc và trật tự của các nền văn minh đó.
Bộ nhớ số lượng hàng trăm tỷ (The Memory of the Multitude)
Ở chương này, Harari khám phá ý nghĩa và tác động của việc phát minh ra văn tự và các hệ thống ghi chép. Ông cho rằng khả năng lưu trữ và xử lý thông tin ở quy mô lớn đã cho phép tổ chức xã hội và làm việc cùng nhau theo cách chưa từng thấy.
Đối xử không công bằng với động vật gia súc (The End of the Foragers)
Chương cuối cùng của phần này gợi ý rằng Cách mạng Nông nghiệp có hậu quả không chỉ đối với con người mà còn đối với các loài động vật khác. Quá trình chăn nuôi đã biến đổi đời sống của hàng tỷ động vật gia súc, thường trong hướng tiêu cực, khi chúng bị thuần hóa và bị đối xử một cách tàn nhẫn để phục vụ nhu cầu của con người.
Harari đưa ra luận cứ rằng Cách mạng Nông nghiệp không chỉ đơn thuần là một bước tiến mà còn là một bước lùi với mức độ phức tạp và hệ quả phải đối mặt. Nó tạo ra một lối sống mới và định hình lại quá trình tiến hóa của cả loài người lẫn các loài khác trên Trái Đất.
Xem tiếp phần 2 ở đường link này
Bài review sách liên quan
